«منظر رودخانه» طراحی منظر رودخانه بازار قزوین با رویکرد پایداری (الگوی باغشهر ایرانی)

علم منظردارای شاخه¬ها و بخش¬های مختلفی بوده که در این میان، منظر اندام¬های طبیعی شهری از اهمیت به سزایی برخوردار می¬باشد؛ چراکه این شاخه خود بسیاری دیگر از شاخه¬های علم منظر را در بر می¬گیرد. رودخانه¬ها از اندام-های طبیعی شهری بوده که از اجزای بسیار مهم منظر شهری شمرده می¬شوند و نقش به سزایی در اکولوژی شهری، اقتصاد و جامعه دارند. رویکردهای گوناگونی نسبت به منظر رودخانه¬ها از گذشته تا به امروز وجود داشته که رویکرد پایداری منظر، امروزه از اصلی¬ترین آن¬ها به شمار می¬آید و با ساختاری جامع سایر رویکرد¬ها را نیز در بر می¬گیرد. پایداری منظر شامل سه مولفه پایداری اکولوژی، پایداری اقتصادی و پایداری اجتماعی می¬باشد. موضوع مورد مطالعه در این پژوهش، رودخانه بازار شهر قزوین بوده که از آن می¬توان به عنوان یکی از دلایل اصلی شکل-گیری شهر قزوین نام برد، که به دلیل پیوند تنگاتنگ این رودخانه با ساختار شهر قزوین و باغات سنتی پیرامون آن، پیوندگاه شهر، رودخانه وباغات سنتی از بازه شمال-جنوبی رودخانه بازار برای مطالعه و طراحی انتخاب گردیده است. همچنین لازم به ذکر است که از موارد بسیار مهمی که در پایداری منظر حائز اهمیت است، بهره¬گیری از الگوهای پایدارِ متناسب با موقعیت زمانی و مکانی می¬باشد؛ بنابراین با توجه به پایداری این مجموعه شهری در طول هزاران سال، این نتیجه حاصل می¬گردد که می¬توان از الگوهای پایدار پیشین که در هماهنگی کامل با اقلیم، محیط-زیست، فرهنگ، اقتصاد و جامعه قرار داشته¬اند، متناسب با شرایط زمانی کنونی بهره گرفت. از این رو می¬توان از الگوهای بومی پایداری که از گذشته در شهرهای ایران وجود داشته و برخی از اساتید و بزرگان، آن را الگوی باغ-شهر ایرانی نامیده¬اند برای طراحی منظر و برنامه¬ریزی شهرهای امروز بهره گرفت تا علاوه بر فراهم آوردن کیفیت-های پایدار، از انفصال زنجیره¬های باقی¬مانده پایداری بومی جلوگیری کرد. در این راستا، یکی از مشخصه¬های الگوی¬ باغ¬شهر ایرانی، کشاورزیِ شهری بوده که خود در ترکیب با رودخانه¬ها، موجب پایداری اکولوژیکی گشته و با ایجاد خودکفایی اقتصادی، پایداری اقتصادی شهرها را رقم می¬زده است. کشاورزی شهری، رودخانه¬ها و باغ¬شهرها با زندگی ایرانیان پیوند خورده و بخشی از فرهنگ آنان را تشکیل می¬داده¬ و هنوز هم می¬توان بازمانده این فرهنگ و شیوه زندگی را در بسیاری از شهرهای ایران مشاهده کرد. طراحی منظر رودخانه بازار قزوین در ناحیه باغات سنتی با رویکرد پایداری و بهره¬گیری از الگوهای باغ¬شهر ایرانی صورت گرفته است تا بتوان امیدوار بود که به جای بهره-گیری ناآگاهانه از الگوهای پایداری غیر بومی، از الگوهای پایدار بومی و بهره¬گیری آگاهانه از تجارب مفید دیگران در آینده شاهد مناظر پایدار جدید بود.